Czy dzieła tworzone przez AI są chronione prawem autorskim?
Dzieła tworzone przez AI budzą coraz większe zainteresowanie, zarówno wśród artystów, jak i firm. Pojawia się pytanie: jakie zasady prawa autorskiego dotyczą takich utworów i kto w praktyce może być ich właścicielem? Odpowiedź nie jest oczywista – zarówno w Polsce, jak i na świecie toczy się żywa dyskusja na ten temat.
Dzieła tworzone przez AI – podstawy prawa autorskiego
Prawo autorskie chroni „utwory”, czyli przejawy działalności twórczej o indywidualnym charakterze. Kluczowe jest jednak to, że twórcą – zgodnie z przepisami – może być wyłącznie człowiek.
To oznacza, że same algorytmy sztucznej inteligencji nie są podmiotem prawa autorskiego, a tym samym dzieło w całości wygenerowane przez AI nie podlega klasycznej ochronie.
Kto może mieć prawa do dzieł generowanych przez AI?
Choć AI nie może być uznane za twórcę, prawa mogą przysługiwać osobom zaangażowanym w proces tworzenia. W praktyce wyróżnia się kilka scenariuszy:
-
Użytkownik AI – jeśli wprowadził szczegółowe wytyczne (prompt), których efekt ma charakter twórczy, można argumentować, że przysługuje mu ochrona prawna.
-
Twórca oprogramowania – w niektórych przypadkach producenci systemów AI zastrzegają sobie prawa do wygenerowanych treści w regulaminach.
-
Brak ochrony – jeżeli dzieło powstało w pełni automatycznie, bez istotnego wkładu człowieka, wówczas nie powstają prawa autorskie.
Dzieła tworzone przez AI a prawa zależne i dozwolony użytek
-
Prawa zależne – np. generowanie audiobooków, remiksów czy grafik inspirowanych cudzymi dziełami. Czy powstaje nowy utwór, czy naruszenie cudzych praw?
-
Dozwolony użytek i cytaty – AI często „uczy się” na istniejących treściach, co może rodzić pytania o naruszenia prawa autorskiego.
-
Umowy i regulaminy platform AI – różne systemy (np. MidJourney, ChatGPT, Copilot) odmiennie regulują kwestię praw do treści.
Stanowisko w Polsce i na świecie
-
Polska i UE – przepisy jasno wskazują, że twórcą może być wyłącznie osoba fizyczna. To oznacza, że same dzieła tworzone przez AI nie są chronione.
-
USA – Urząd Copyright Office potwierdził, że obrazy wygenerowane w MidJourney nie podlegają ochronie, o ile człowiek nie wniósł znaczącego wkładu twórczego.
-
Chiny i Japonia – trwają prace nad regulacjami szczegółowymi, które mają określić status utworów AI.
Prawo autorskie w kontekście dzieł tworzonych przez AI wciąż ewoluuje i wymaga śledzenia najnowszych przepisów.
Praktyczne wskazówki dla twórców i firm – dzieła AI
-
Instytucje kultury, przedsiębiorcy i artyści powinni szczególnie zwracać uwagę na prawa do treści generowanych przez AI, zwłaszcza w projektach komercyjnych.
-
Warto analizować regulaminy dostawców narzędzi AI – od tego zależy, kto faktycznie może korzystać z wygenerowanych utworów.
-
Umowy zawierane z artystami i podwykonawcami powinny jasno regulować kwestie użycia sztucznej inteligencji w procesie twórczym.
Podsumowanie
Na dzień dzisiejszy dzieła tworzone przez AI nie są chronione prawem autorskim, jeśli brakuje istotnego wkładu człowieka. To użytkownik, programista lub podmiot zamawiający musi zadbać o odpowiednie uregulowanie kwestii prawnych – inaczej może się okazać, że wygenerowane treści pozostają „bezpańskie”.
Firmy korzystające z narzędzi AI powinny jasno określić, komu przysługują prawa do dzieł tworzonych przez AI.