Licencja wyłączna a niewyłączna – warto znać różnicę!
Licencje to podstawowy sposób przekazywania prawa do korzystania z utworu bez konieczności przenoszenia autorskich praw majątkowych.
Twórca zachowuje swoje prawa, a druga strona (licencjobiorca) otrzymuje jedynie prawo do korzystania z utworu – na określonych zasadach.
Różnica między licencją wyłączną a niewyłączną ma ogromne znaczenie praktyczne. Wpływa na to, kto i w jakim zakresie może korzystać z utworu, a także jakie ryzyko ponosi każda ze stron.
Czym jest licencja wyłączna?
Licencja wyłączna oznacza, że tylko jeden licencjobiorca ma prawo do korzystania z utworu w określony sposób i na określonym polu eksploatacji. Twórca (lub właściciel praw) zobowiązuje się, że nie udzieli podobnej licencji innym podmiotom na tym samym polu eksploatacji.
Przykład: Fotograf udziela agencji reklamowej licencji wyłącznej na wykorzystanie zdjęć w kampanii telewizyjnej. Oznacza to, że żaden inny podmiot nie może wykorzystać tych zdjęć w telewizji w czasie obowiązywania licencji.
💡 Ważne:
-
Licencja wyłączna wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności.
-
Często licencjobiorca wyłączny uzyskuje również prawo do dochodzenia roszczeń z tytułu naruszenia praw autorskich wobec osób trzecich.
-
W umowie warto jasno określić zakres, terytorium, czas trwania i pola eksploatacji, aby uniknąć wątpliwości.
Czym jest licencja niewyłączna?
Licencja niewyłączna daje prawo do korzystania z utworu, ale nie wyklucza możliwości udzielenia tej samej licencji innym osobom.
Twórca może więc równocześnie udzielać wielu licencji niewyłącznych na tych samych zasadach.
Przykład: Ilustrator udziela kilku wydawnictwom licencji niewyłącznej na wykorzystanie tego samego rysunku w różnych publikacjach internetowych.
💡 Ważne:
-
Licencja niewyłączna nie wymaga formy pisemnej, ale dla celów dowodowych warto ją zawrzeć na piśmie lub w formie e-maila.
-
Twórca zachowuje pełną swobodę dysponowania utworem i może nadal sam z niego korzystać.
Licencja wyłączna a niewyłączna – najważniejsze różnice
| Kryterium | Licencja wyłączna | Licencja niewyłączna |
|---|---|---|
| Uprawnienia licencjobiorcy | Tylko jeden licencjobiorca na danym polu eksploatacji | Wielu licencjobiorców równocześnie |
| Forma umowy | Wymagana forma pisemna | Może być ustna lub elektroniczna |
| Prawo twórcy do korzystania z utworu | Ograniczone (jeśli tak stanowi umowa) | Pełne |
| Prawo do udzielania dalszych licencji (sublicencji) | Tylko jeśli umowa to dopuszcza | Również tylko jeśli umowa to dopuszcza |
| Możliwość dochodzenia roszczeń wobec osób trzecich | Często przysługuje licencjobiorcy | Zazwyczaj tylko twórcy |
| Zastosowanie | Projekty strategiczne, kampanie reklamowe, współprace długoterminowe | Licencje stockowe, drobne zlecenia, grafiki, muzyka w tle |
Jak wybrać odpowiedni rodzaj licencji?
Dla twórcy:
-
Jeśli chcesz zachować kontrolę nad utworem i “sprzedawać” go wielu klientom – wybierz licencję niewyłączną.
-
Jeśli chcesz współpracować z jednym partnerem strategicznie (np. producentem, wydawcą) – rozważ licencję wyłączną, ale ustal odpowiednie wynagrodzenie.
Dla przedsiębiorcy:
-
Jeśli inwestujesz w projekt (np. film, kampanię, identyfikację wizualną), licencja wyłączna zapewni Ci bezpieczeństwo inwestycji.
-
Jeśli chcesz tylko korzystać z gotowego materiału (np. zdjęcia stockowego), wystarczy licencja niewyłączna.
Licencja a przeniesienie praw autorskich – nie myl pojęć
Licencja – niezależnie od tego, czy wyłączna, czy niewyłączna – nie przenosi praw autorskich. Twórca nadal pozostaje właścicielem utworu. Przeniesienie praw oznacza z kolei trwałe przekazanie własności utworu.
Dlatego licencja jest często lepszym rozwiązaniem, gdy twórca chce nadal korzystać z dzieła lub sprzedawać je innym.
Najczęstsze błędy w umowach licencyjnych
-
Brak określenia pól eksploatacji – bez tego licencja może być nieważna lub niepełna.
-
Zbyt ogólne zapisy o zakresie licencji – warto określić terytorium i czas trwania, aby uniknąć nieporozumień.
-
Niejasne zasady wynagrodzenia – czy jest jednorazowe, czy zależne od eksploatacji?
-
Brak postanowień o sublicencji – czy licencjobiorca może przekazać prawa dalej?
Wybór między licencją wyłączną a niewyłączną zależy od celu współpracy i potrzeb stron. Twórcy powinni chronić swoje prawa, a przedsiębiorcy – zadbać o pewność prawną korzystania z utworów. Dobrze przygotowana umowa licencyjna to gwarancja bezpieczeństwa, transparentności i uniknięcia sporów.